Zatrudnienie na paszporcie biometrycznym – czy to możliwe?

Możliwość podróżowania do Polski i innych krajów Strefy Schengen bez konieczności ubiegania się o wizę, jedynie na podstawie paszportu biometrycznego, to duże ułatwienie dla obywateli wielu państw (m.in. Ukrainy, Gruzji, Mołdawii). Taki pobyt, znany jako ruch bezwizowy, jest jednak ograniczony czasowo i co do zasady przeznaczony do celów turystycznych, odwiedzin czy krótkich podróży biznesowych. Czy w ramach takiego pobytu można legalnie podjąć pracę w Polsce? To pytanie nurtuje wielu cudzoziemców i pracodawców.

Ruch bezwizowy na podstawie paszportu biometrycznego – co oznacza?

Ruch bezwizowy pozwala obywatelom określonych państw na wjazd i pobyt w Strefie Schengen (w tym w Polsce) przez okres do 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu, bez konieczności posiadania wizy. Podstawą jest ważny paszport biometryczny.

Kluczowa Zasada: Sam fakt legalnego pobytu w Polsce w ramach ruchu bezwizowego NIE daje automatycznie prawa do wykonywania pracy. To uprawnienie do przebywania na terytorium kraju, ale nie do podejmowania aktywności zarobkowej.

Praca a pobyt – dwa odrębne zezwolenia (nadal aktualne!)

Polskie przepisy (podobnie jak w większości krajów UE) jasno rozdzielają kwestię legalnego pobytu od kwestii legalnego wykonywania pracy. Aby cudzoziemiec (spoza UE/EOG/Szwajcarii) mógł legalnie pracować, musi spełniać oba warunki:

1. Przebywać w Polsce legalnie (co ruch bezwizowy zapewnia przez okres do 90 dni).
2. Posiadać odrębne uprawnienie do wykonywania pracy (np. zezwolenie na pracę, oświadczenie) LUB być zwolnionym z obowiązku jego posiadania.

Wyjątkiem od tej reguły jest posiadanie zezwolenia jednolitego na pobyt czasowy i pracę, ale ono jest uzyskiwane w innej procedurze, a nie w ramach wjazdu „na paszporcie biometrycznym”.

Wyjątki od reguły – kiedy praca w ruchu bezwizowym jest możliwa?

Czy istnieją sytuacje, gdy praca w trakcie legalnego pobytu bezwizowego jest dozwolona? Tak, ale tylko wtedy, gdy dodatkowo zalegalizujemy samą pracę:

1. Oświadczenie o Powierzeniu Wykonywania Pracy:

• Dla kogo? Ta uproszczona procedura dotyczy obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy.
• Jak działa? Polski pracodawca, przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca, składa w Powiatowym Urzędzie Pracy (PUP) „Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi”. Jeśli obywatel jednego z tych krajów przebywa w Polsce legalnie (np. w ramach ruchu bezwizowego), to zarejestrowane przez PUP oświadczenie legalizuje jego pracę na okres wskazany w oświadczeniu (maksymalnie do 24 miesięcy), ale oczywiście nie dłużej niż trwa jego legalny pobyt (czyli w ramach ruchu bezwizowego – maksymalnie 90 dni, chyba że w międzyczasie uzyska inny tytuł pobytowy).
• Ważne: To oświadczenie, a nie paszport, jest podstawą legalnej pracy.

2. Ustawa Specjalna dla Obywateli Ukrainy:

• Dla kogo? Obywatele Ukrainy, którzy legalnie wjechali do Polski od 24 lutego 2022 r. (często właśnie w ruchu bezwizowym) i ich pobyt jest uznawany za legalny na mocy tzw. Ustawy Specjalnej (potwierdzony np. numerem PESEL UKR).
• Jak działa? W ich przypadku wystarczy, że pracodawca powiadomi PUP poprzez portal praca.gov.pl o fakcie zatrudnienia, w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy.
• Ważne: Legalność pracy wynika z połączenia legalnego pobytu na mocy Ustawy Specjalnej i dokonanego powiadomienia.

3. Inne Zwolnienia z Obowiązku Posiadania Zezwolenia:

• Jeżeli osoba przebywająca w ruchu bezwizowym jednocześnie posiada np. ważną Kartę Polaka lub jest absolwentem polskiej stacjonarnej uczelni wyższej, to może podjąć pracę bez dodatkowego zezwolenia czy oświadczenia, ponieważ jej status (posiadacza Karty Polaka / absolwenta) sam w sobie zwalnia ją z tego obowiązku. Nadal jednak musi przebywać w Polsce legalnie (w tym przypadku w ramach ruchu bezwizowego przez 90 dni lub na innej podstawie).

Jak legalnie zatrudnić osobę przebywającą w Polsce w ramach ruchu bezwizowego? (kroki dla pracodawcy)

Jeśli chcesz zatrudnić cudzoziemca, który przyjechał do Polski na paszporcie biometrycznym:

1. Zweryfikuj Narodowość i Status Pobytowy:
   • Sprawdź, czy obywatelstwo kandydata uprawnia go do pracy na oświadczenie (Armenia, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Ukraina) lub czy podlega pod Ustawę Specjalną (Ukraina – wjazd po 24.02.2022, legalny pobyt).
   • Sprawdź ważność paszportu biometrycznego.
   • Kluczowe: Ustal datę wjazdu kandydata do Strefy Schengen (stempel w paszporcie lub oświadczenie cudzoziemca) i upewnij się, że jego pobyt w ramach 90 dni jest nadal legalny i wystarczająco długi na planowany okres zatrudnienia.
2. Zdobądź Legalizację Pracy Przed Jej Rozpoczęciem:
   • Dla obywateli 5 krajów (oświadczenie): Złóż oświadczenie do PUP i poczekaj na jego zarejestrowanie. Dopiero wtedy pracownik może zacząć pracę.
   • Dla obywateli Ukrainy (Ustawa Specjalna): Upewnij się co do ich statusu. Pracę mogą zacząć od razu, ale Ty masz 14 dni na złożenie powiadomienia przez praca.gov.pl. Niedopełnienie tego obowiązku oznacza nielegalne zatrudnienie!
   • Dla obywateli innych krajów (nieobjętych oświadczeniem/Ustawą Specjalną): Zasadniczo nie możesz ich zatrudnić w ramach samego ruchu bezwizowego. Potrzebują oni wizy z prawem do pracy lub zezwolenia na pobyt i pracę. Najczęściej oznacza to konieczność uzyskania przez Ciebie zezwolenia na pracę typu A (z testem rynku pracy), a następnie uzyskania przez pracownika wizy typu D w polskim konsulacie za granicą na podstawie tego zezwolenia.
3. Podpisz Umowę i Zgłoś do ZUS: Po uzyskaniu pewności co do legalności pobytu ORAZ legalności pracy.

Ryzyko pracy wyłącznie „na paszport”

Podkreślmy to jeszcze raz: zatrudnienie cudzoziemca przebywającego w ruchu bezwizowym, bez dodatkowego zarejestrowanego oświadczenia, powiadomienia (dla Ukraińców objętych specustawą) lub zezwolenia na pracę (jeśli wymagane), jest nielegalnym powierzeniem pracy. Nie ma znaczenia, że sam pobyt tej osoby jest legalny. Konsekwencje to wysokie grzywny dla pracodawcy oraz ryzyko deportacji i zakazu wjazdu dla pracownika.

Scenariusz: zatrudnienie pracownika sezonowego z Gruzji

Firma ogrodnicza potrzebuje pracownika z Gruzji na okres od czerwca do sierpnia (3 miesiące). Kandydat planuje przyjechać do Polski na początku czerwca, korzystając z ruchu bezwizowego na paszporcie biometrycznym. Co musi zrobić pracodawca?

1. Przed przyjazdem Gruzina (lub tuż po, ale koniecznie przed rozpoczęciem pracy), pracodawca składa oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy do PUP właściwego dla miejsca pracy.
2. Po otrzymaniu informacji z PUP o zarejestrowaniu oświadczenia, pracodawca wie, że może legalnie zatrudnić kandydata.
3. Gdy Gruzin przyjeżdża, pracodawca weryfikuje jego paszport i datę wjazdu (upewniając się, że 90 dni pobytu wystarczy).
4. Podpisują umowę (np. zlecenie), a pracodawca zgłasza pracownika do ZUS.
5. Gruzin pracuje legalnie przez okres wskazany w oświadczeniu (ale nie dłużej niż jego legalny 90-dniowy pobyt bezwizowy). Po zakończeniu pracy (i upływie 90 dni pobytu) musi opuścić Strefę Schengen.

Potrzebujesz pomocy w zatrudnieniu w ruchu bezwizowym?

Procedury związane z oświadczeniami czy powiadomieniami, choć uproszczone, wymagają znajomości zasad i terminów. Jeśli chcesz zatrudnić osobę przebywającą w Polsce w ramach ruchu bezwizowego, nasza kancelaria może pomóc:

• Zweryfikować, czy dany cudzoziemiec może pracować na oświadczeniu lub podlega pod Ustawę Specjalną.
• Pomóc w prawidłowym i terminowym złożeniu oświadczenia do PUP lub powiadomienia przez praca.gov.pl.
• Wyjaśnić zasady liczenia 90 dni pobytu w ruchu bezwizowym.
• Doradzić, co zrobić, jeśli planowane zatrudnienie ma trwać dłużej niż dozwolony pobyt bezwizowy.

Podsumowując: Paszport biometryczny i ruch bezwizowy to przepustka do Polski, ale nie przepustka do legalnej pracy. Zatrudnienie jest możliwe tylko po spełnieniu dodatkowych warunków – najczęściej uzyskaniu przez pracodawcę oświadczenia lub dokonaniu powiadomienia. Zawsze dokładnie weryfikuj status pobytowy i pracowniczy kandydata przed powierzeniem mu pracy.

(Pamiętaj, że informacje w artykule są ogólne i stanowią stan prawny na kwiecień 2025 r. Lista krajów objętych ruchem bezwizowym oraz uprawnionych do pracy na oświadczenie może ulegać zmianom. Zawsze weryfikuj aktualne przepisy i limity pobytu. Artykuł nie jest poradą prawną.)