PESEL a rozliczenie PIT – obowiązki cudzoziemca

Wielu cudzoziemców mieszkających i pracujących w Polsce posiada numer PESEL. Służy on do identyfikacji i jest przydatny w wielu codziennych sytuacjach – od wizyty u lekarza po załatwianie spraw urzędowych. Naturalnie pojawia się więc pytanie: czy sam fakt posiadania numeru PESEL oznacza, że muszę rozliczać się z podatku dochodowego (PIT) w Polsce? Jaka jest zależność między PESEL a obowiązkami podatkowymi cudzoziemca? Wyjaśniamy.

Czym jest numer PESEL i kiedy go otrzymuje cudzoziemiec?

Numer PESEL to 11-cyfrowy, unikalny numer identyfikacyjny przypisany każdej osobie fizycznej zarejestrowanej w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności. Cudzoziemcy mogą go otrzymać w kilku sytuacjach, najczęściej:

• Podczas zameldowania na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 30 dni.
• Na wniosek, jeśli wymagają tego konkretne przepisy (np. dla celów ubezpieczeń społecznych ZUS, zdrowotnych NFZ, założenia Profilu Zaufanego ePUAP, czy właśnie dla celów podatkowych, jeśli nie prowadzą działalności gospodarczej).
• Automatycznie, na mocy przepisów szczególnych – jak w przypadku obywateli Ukrainy, którzy przybyli po 24.02.2022 i uzyskali status UKR (tzw. PESEL UKR).

Sam PESEL jest przede wszystkim narzędziem identyfikacyjnym.

PESEL a obowiązek podatkowy – czy to to samo?

Kluczowa zasada brzmi: posiadanie numeru PESEL samo w sobie NIE tworzy obowiązku podatkowego w Polsce ani nie przesądza o konieczności złożenia rocznego zeznania PIT.

Obowiązek podatkowy wynika z zupełnie innych przesłanek, związanych głównie z miejscem zamieszkania dla celów podatkowych (rezydencją podatkową) oraz źródłem uzyskiwanych dochodów.

Co decyduje o obowiązku podatkowym w Polsce?

• Nieograniczony obowiązek podatkowy (rezydencja podatkowa): Dotyczy osób, które są polskimi rezydentami podatkowymi. Taka osoba płaci w Polsce podatek od całości swoich światowych dochodów (z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania). Status rezydenta uzyskuje się, jeśli:
  • Posiada się w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), LUB
  • Przebywa się na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowym.
• Ograniczony obowiązek podatkowy (nierezydenci): Dotyczy osób, które nie są polskimi rezydentami podatkowymi. Taka osoba płaci w Polsce podatek tylko od dochodów uzyskanych na terytorium Polski.

Posiadanie numeru PESEL może, ale nie musi, iść w parze ze statusem rezydenta podatkowego. Można mieć PESEL i nie być rezydentem (np. pracując krótko) lub być rezydentem i dopiero ubiegać się o PESEL.

Kiedy cudzoziemiec musi złożyć zeznanie PIT w Polsce?

Obowiązek złożenia rocznego zeznania podatkowego PIT (najczęściej PIT-37 lub PIT-36) powstaje, gdy:

• Uzyskałeś w Polsce dochody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych (np. z umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, najmu, działalności gospodarczej).
• Jesteś rezydentem podatkowym Polski: Musisz wykazać w zeznaniu wszystkie swoje dochody (polskie i zagraniczne – stosując odpowiednie metody unikania podwójnego opodatkowania).
• Jesteś nierezydentem podatkowym: Musisz wykazać w zeznaniu dochody uzyskane tylko w Polsce.

Ważnym źródłem informacji jest dokument PIT-11, który powinieneś otrzymać od swojego pracodawcy lub zleceniodawcy (płatnika) do końca lutego za poprzedni rok. Zawiera on informacje o Twoich dochodach i pobranych zaliczkach na podatek. Nawet jeśli podatek został w całości pobrany przez płatnika, często nadal istnieje obowiązek złożenia zeznania rocznego.

Jak PESEL pomaga w rozliczeniu PIT?

Choć PESEL nie tworzy obowiązku podatkowego, jest niezwykle pomocny przy samym rozliczeniu:

• Identyfikator Podatkowy: Dla cudzoziemców, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej ani nie są zarejestrowanymi podatnikami VAT, numer PESEL jest podstawowym identyfikatorem podatkowym używanym w zeznaniach PIT. Wpisuje się go w odpowiedniej rubryce formularza.
• Dostęp do Usługi Twój e-PIT: Posiadanie PESEL oraz Profilu Zaufanego (którego założenie często wymaga PESEL) umożliwia zalogowanie się do usługi Twój e-PIT na portalu podatki.gov.pl. Tam często czeka już wstępnie przygotowane zeznanie podatkowe, które wystarczy sprawdzić, ewentualnie uzupełnić (np. o ulgi) i zaakceptować. To duże ułatwienie.
• Łatwiejsza Komunikacja z Urzędem: Podawanie numeru PESEL usprawnia identyfikację podatnika w kontaktach z urzędem skarbowym.

Co jeśli muszę złożyć PIT, a nie mam PESEL? Numer NIP

Co w sytuacji, gdy cudzoziemiec uzyskał w Polsce dochód podlegający rozliczeniu (np. z krótkoterminowej umowy zlecenia), ale nie zdążył lub nie miał podstawy do wyrobienia numeru PESEL?

W takim przypadku jego identyfikatorem podatkowym będzie NIP (Numer Identyfikacji Podatkowej).

• Kto musi mieć NIP? Obowiązkowo cudzoziemcy prowadzący działalność gospodarczą w Polsce lub zarejestrowani jako podatnicy VAT. Ale również ci, którzy nie mają PESEL, a podlegają obowiązkowi podatkowemu w Polsce.
• Jak uzyskać NIP? Należy złożyć w odpowiednim urzędzie skarbowym formularz NIP-7. Urząd nada numer NIP, który następnie należy wpisywać w zeznaniach PIT.

PESEL UKR a rozliczenie PIT – czy są specjalne zasady?

Dla obywateli Ukrainy, którzy otrzymali PESEL ze statusem UKR na mocy Ustawy Specjalnej:

• PESEL UKR pełni funkcję standardowego numeru PESEL jako identyfikator podatkowy w zeznaniach PIT (jeśli nie mają NIP z tytułu działalności/VAT).
• Zasady ustalania obowiązku podatkowego i rezydencji są takie same jak dla innych cudzoziemców. Posiadanie statusu UKR nie przesądza automatycznie o byciu polskim rezydentem podatkowym – decyduje test 183 dni lub centrum interesów życiowych. Wielu Ukraińców, przebywając w Polsce ponad 183 dni w roku, staje się polskimi rezydentami podatkowymi.
• Mogą oni również korzystać z usługi Twój e-PIT logując się za pomocą swoich danych i numeru PESEL UKR.

Podsumowanie obowiązków cudzoziemca

1. Określ swój status rezydencji podatkowej w Polsce (centrum interesów życiowych / test 183 dni).
2. Sprawdź, czy dochody uzyskane w Polsce podlegają obowiązkowi złożenia zeznania PIT. (Pomocny będzie PIT-11 od płatnika).
3. Jeśli tak – złóż zeznanie podatkowe (np. PIT-37, PIT-36) we właściwym urzędzie skarbowym w ustawowym terminie (zazwyczaj do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym).
4. W zeznaniu użyj właściwego identyfikatora podatkowego:
   • PESEL – jeśli go posiadasz i nie prowadzisz działalności/nie jesteś podatnikiem VAT.
   • NIP – jeśli prowadzisz działalność, jesteś podatnikiem VAT lub nie posiadasz numeru PESEL.
5. Zapłać ewentualny należny podatek wynikający z zeznania w terminie do 30 kwietnia.

Potrzebujesz pomocy z rozliczeniem PIT?

Kwestie rezydencji podatkowej, stosowania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania czy korzystania z ulg mogą być skomplikowane. Posiadanie numeru PESEL ułatwia techniczne aspekty rozliczenia, ale nie zwalnia z obowiązku prawidłowego ustalenia swoich zobowiązań podatkowych.

Jeśli masz wątpliwości dotyczące swojego statusu podatkowego, obowiązku złożenia PIT czy prawidłowego wypełnienia zeznania, warto:

• Skorzystać z informacji na oficjalnym portalu podatkowym: podatki.gov.pl.
• Zwrócić się o pomoc do doradcy podatkowego, który profesjonalnie oceni Twoją sytuację.
• Skonsultować się z naszą kancelarią – możemy pomóc w wyjaśnieniu Twoich obowiązków podatkowych wynikających z Twojego statusu pobytowego i źródeł dochodu oraz skierować Cię do odpowiednich specjalistów ds. podatków.

Pamiętaj, że numer PESEL to ważny identyfikator ułatwiający życie w Polsce, ale Twoje obowiązki podatkowe zależą od Twojej sytuacji dochodowej i statusu rezydencji, a nie od samego faktu posiadania PESEL. Dopełnienie obowiązków podatkowych w terminie pozwoli uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

(Informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i nie stanowią porady podatkowej ani prawnej. Przepisy podatkowe są złożone i mogą ulegać zmianom. Zawsze konsultuj swoją indywidualną sytuację z licencjonowanym doradcą podatkowym lub sprawdzaj informacje w oficjalnych źródłach.)