Perspektywa mieszkania w Polsce, przy jednoczesnym płaceniu podatków tylko w kraju ojczystym, wydaje się kusząca dla wielu cudzoziemców – od cyfrowych nomadów po emerytów. Czy jednak polskie prawo pozwala na taki scenariusz? Czy można legalnie przebywać w Polsce przez dłuższy czas i nie podlegać polskiemu systemowi podatkowemu? Odpowiedź kryje się w koncepcji rezydencji podatkowej.

Wstęp: Mieszkać w Polsce, płacić podatki gdzie indziej – marzenie czy realna opcja?

W dobie globalizacji i pracy zdalnej coraz więcej osób zastanawia się nad możliwością optymalizacji swoich obciążeń podatkowych poprzez wybór miejsca zamieszkania. Polska, jako kraj atrakcyjny pod wieloma względami, często pojawia się w tych rozważaniach. Trzeba jednak pamiętać, że przepisy podatkowe są precyzyjne i opierają się na obiektywnych kryteriach, a nie tylko na miejscu wykonywania pracy czy źródle dochodu. Samo fizyczne przebywanie w Polsce może rodzić obowiązki wobec polskiego fiskusa.

Klucz do podatków w Polsce: Status rezydenta podatkowego

Podstawową kwestią determinującą zakres obowiązków podatkowych w Polsce jest ustalenie, czy dana osoba posiada status polskiego rezydenta podatkowego. To właśnie ten status decyduje, czy będziesz płacić podatek dochodowy (PIT) tylko od dochodów uzyskanych w Polsce, czy od całości swoich światowych dochodów.

Kiedy stajesz się polskim rezydentem podatkowym? Dwa kryteria

Zgodnie z polską ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, osobą mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski (czyli polskim rezydentem podatkowym) jest osoba fizyczna, która spełnia choćby jeden z poniższych warunków:

Centrum interesów życiowych (osobistych lub gospodarczych)

• Posiada w Polsce tzw. ośrodek interesów życiowych. Oznacza to, że ma w Polsce silniejsze powiązania osobiste (np. tu mieszka małżonek, małoletnie dzieci, dom rodzinny) LUB gospodarcze (np. tu prowadzi główną działalność zarobkową, posiada inwestycje, zaciągnęła kredyty) niż w jakimkolwiek innym kraju. Ocena jest indywidualna i opiera się na całokształcie sytuacji życiowej.

Zasada 183 dni pobytu w roku podatkowym

• Przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowym (który w Polsce pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Liczą się wszystkie dni fizycznej obecności, niezależnie od celu pobytu.

Spełnienie któregokolwiek z tych warunków powoduje, że stajesz się polskim rezydentem podatkowym w świetle polskiego prawa.

Rezydent vs. Nierezydent: Zakres obowiązku podatkowego

• Polski rezydent podatkowy: Podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oznacza to, że musi rozliczyć w Polsce wszystkie swoje dochody, niezależnie od tego, gdzie zostały uzyskane (tzw. dochody światowe). Ewentualne podwójne opodatkowanie eliminują lub ograniczają umowy międzynarodowe.
• Nierezydent podatkowy: Podlega w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oznacza to, że płaci podatek PIT w Polsce tylko od dochodów uzyskanych na terytorium Polski.

Więc… Czy można mieszkać w Polsce i NIE płacić tu podatków?

Odpowiedź brzmi: to bardzo trudne i możliwe tylko w ściśle określonych sytuacjach.

• TAK, jeśli jesteś nierezydentem i nie masz dochodów w Polsce: Jeśli przebywasz w Polsce krócej niż 183 dni w roku oraz Twoje centrum interesów życiowych pozostaje za granicą, jesteś nierezydentem. Jeśli dodatkowo nie osiągasz żadnych dochodów ze źródeł położonych w Polsce (np. nie pracujesz dla polskiej firmy, nie wynajmujesz tu mieszkania), to faktycznie możesz nie mieć żadnych obowiązków podatkowych (PIT) w Polsce.
• Generalnie NIE, jeśli jesteś rezydentem: Jeśli przebywasz w Polsce dłużej niż 183 dni w roku lub przeniosłeś tu swoje centrum interesów życiowych, stajesz się polskim rezydentem podatkowym. Wówczas podlegasz opodatkowaniu od całości swoich światowych dochodów, nawet jeśli pracujesz zdalnie dla zagranicznej firmy i tam otrzymujesz wynagrodzenie.

Rola umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO)

Polska podpisała z wieloma krajami umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Co one zmieniają?

• Nie eliminują obowiązku podatkowego dla rezydenta: Jeśli jesteś polskim rezydentem podatkowym, nadal musisz zadeklarować w Polsce swoje światowe dochody.
• Określają, gdzie opodatkować dany dochód: UPO wskazują, które państwo ma prawo opodatkować konkretny rodzaj dochodu (np. dochód z pracy najemnej, z działalności gospodarczej, dywidendy).
• Zapobiegają podwójnemu opodatkowaniu: Wprowadzają metody unikania podwójnego opodatkowania tego samego dochodu (metoda wyłączenia z progresją lub metoda zaliczenia proporcjonalnego).
• Rozstrzygają konflikty rezydencji: Jeśli według prawa obu krajów jesteś ich rezydentem podatkowym, UPO zawierają tzw. „reguły kolizyjne”, które pozwalają ustalić rezydencję podatkową dla celów umowy (np. na podstawie stałego miejsca zamieszkania, ośrodka interesów życiowych, obywatelstwa).

Ważne: Nawet jeśli umowa wskaże, że rezydencję podatkową masz w innym kraju, nadal możesz mieć ograniczony obowiązek podatkowy w Polsce od dochodów uzyskanych w Polsce.

Przykładowe sytuacje (Nomad, Student, Pracownik delegowany)

• Cyfrowy nomad: Pracuje zdalnie z Polski dla firmy z USA, przebywa tu 8 miesięcy. Staje się polskim rezydentem (ponad 183 dni). Musi rozliczyć w Polsce dochody z USA, stosując metodę unikania podwójnego opodatkowania z umowy Polska-USA.
• Student: Studiuje w Polsce 10 miesięcy, ale rodzina i główne źródło utrzymania są za granicą. Mimo przekroczenia 183 dni, jego centrum interesów życiowych może pozostać za granicą – może pozostać nierezydentem (wymaga indywidualnej oceny). Dochody z ewentualnej pracy dorywczej w Polsce będą tu opodatkowane.
• Pracownik delegowany: Zależy od umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania i szczegółów delegowania. Czasem może pozostać rezydentem kraju wysyłającego.

Historia Marka: Zderzenie z polską rezydencją podatkową

Mark, freelancer z Kanady, przeniósł się do Polski w marcu, planując zostać około roku. Był przekonany, że skoro pracuje tylko dla kanadyjskich klientów i tam ma konto, podatki płaci tylko w Kanadzie. Po konsultacji dowiedział się, że przekraczając 183 dni pobytu w Polsce w danym roku, stał się polskim rezydentem podatkowym. Oznaczało to obowiązek złożenia rocznego zeznania PIT w Polsce i wykazania wszystkich dochodów. Umowa Polska-Kanada pozwoliła mu odliczyć podatek zapłacony w Kanadzie, ale nie zwolniła go z obowiązku rozliczenia się w Polsce.

Podsumowanie: Rezydencja podatkowa to fakt, nie wybór

Status rezydenta podatkowego w Polsce wynika z obiektywnych kryteriów – długości pobytu lub umiejscowienia centrum interesów życiowych. Nie można go dowolnie wybrać. Jeśli spełniasz którekolwiek z kryteriów, musisz liczyć się z obowiązkiem rozliczenia swoich światowych dochodów w Polsce, pamiętając jednocześnie o ochronie wynikającej z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Nie jesteś pewien/a swojej rezydencji podatkowej? Zastanawiasz się, jak zastosować umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania? Potrzebujesz pomocy w rozliczeniu podatkowym jako cudzoziemiec w Polsce? Skonsultuj się z nami. Oferujemy profesjonalne doradztwo podatkowe dla cudzoziemców.